ΚΑΡΑΜΑΡΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΟΛΙΤΕΥΤΗΣ Ν.ΚΟΖΑΝΗΣ: Οι απόγονοι του Μ. Αλεξάνδρου: Οι ξεχασμένοι Έλληνες του Παμίρ που κανείς δεν ήξερε την ύπαρξή τους

“Μια «ελληνική» κοινότητα στη «στέγη του κόσμου»”

Μοιάζει με παραμύθι, ένα από αυτά που διηγούνται οι ίδιοι οι Ισκανταρί Παμίρσκι, στα υψίπεδα του Τατζικιστάν. Αλλά αποτελεί πραγματικότητα. Εκεί στα βάθη της Ανατολής, στο ορεινό και δυσπρόσιτο Παμίρ, υπάρχουν ολόκληρα χωριά με απογόνους στρατιωτών του Μέγα Αλέξανδρου. Ανθρώπους περήφανους για την ελληνική καταγωγή τους και με άσβεστη τη μνήμη -ύστερα από 20 και πλέον αιώνες- της προσωπικότητας του Μακεδόνα στρατηλάτη.

Την ανακάλυψη αυτών των παντελώς άγνωστων χωριών έκανε ο ιστορικός ερευνητής και σκηνοθέτης Δημήτρης Μανωλεσάκης. Μαζί του θα «ταξιδέψουμε» στο άγριο Παμίρ για να «γνωρίσουμε» τους μακρινούς… συμπατριώτες μας.

«Είναι δύσκολη η ζωή εδώ, πολύ δύσκολη, αλλά με τη βοήθεια του Ισκαντάρ, όλα πάνε καλά, πολύ καλά». Το πρόσωπο του γέροντα είναι γαλήνιο, στη φωνή του μια αναπάντεχη χροιά αισιοδοξίας.

Πίσω του, ο ολόλαμπρος καταγάλανος ουρανός αφήνει να διαγράφονται με καθαρότητα οι κορυφές των οροσειρών του Παμίρ. «Και τώρα που μας βρήκε ο Δημήτρης, νιώθουμε σαν να πετάμε ψηλά στα ουράνια, στα ουράνια», συνεχίζει με το πρόσωπο να αστράφτει από αγαλλίαση.

Και να σκεφθεί κανείς ότι το χωριό του (σε υψόμετρο σχεδόν 4.000 μ.) δεν απέχει πολύ από τα ουράνια. Τα οροπέδια του Παμίρ είναι πράγματι από τις πιο υψηλές «βεράντες» του κόσμου. Αλλά και τις πιο αποκομμένες από αυτόν. Τις πιο απόρθητες.

Αυτά τα σιωπηλά κακοτράχαλα βουνά της κεντρικής Ασίας δεν έχουν γνωρίσει ποτέ εισβολέα. Μόνο ένας πέρασε από εκεί, πριν από 2.333 χρόνια, και μολονότι τους κατέκτησε, αυτοί τον λάτρεψαν, γιατί δεν τους πάτησε παρά μόνο τους παρέσυρε σε έναν αστείρευτο ενθουσιασμό για τη ζωή και τη μάθηση.

Επειτα, άφησε σε αυτούς τα «φώτα» και κάποιους από τους στρατιώτες του (ζωντανή απόδειξη οι απόγονοί τους, που ζουν ακόμη εδώ) και συνέχισε τη μεγάλη πορεία του. Εκτοτε, εκείνοι θαρρείς και εισήλθαν σε μια ζώνη του απολύτου, όπου τίποτα δεν προκαλεί φθορά στις παραδόσεις, όπου η πίστη μένει δροσερή και αθώα, σαν μόλις να ανάβλυσε. Οπου οι ψυχές δεν γερνάνε, ελλείψει αμφιβολιών.

Δεν είναι εύκολο ένας κατακτητής να λατρευτεί, πόσο μάλλον να θεοποιηθεί και ως θεός να παραμείνει «ζωντανός» για 20 αιώνες. Αυτό το κατάφερε ο Αλέξανδρος. O Ισκαντάρ, γι’ αυτούς.

Από εκείνον πήραν και το όνομά τους: Ισκανταρί Παμίρσκι. Αλεξανδρινοί του Παμίρ.

Την ανακάλυψή τους,την έκανε ο Ελληνας ιστορικός ερευνητής και σκηνοθέτης Δημήτρης Μανωλεσάκης ύστερα από επίμονη και επίπονη εξερεύνηση στις οροσειρές του Παμίρ (στο Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν και τα σύνορά του με Αφγανιστάν, Κίνα και Κιργισία), δηλαδή στην αρχαία Σογδιανή και Βακτριανή, όπου, κατά τον Μάρκο Πόλο ζούσαν απόγονοι των στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Κι όπως απεδείχθη, συνεχίζουν να ζουν. Πέντε τέτοια ελληνικά χωριά ανακάλυψε ο Δ. Μανωλεσάκης (υπάρχουν κι άλλα στην περιοχή, αλλά δεν ήταν δυνατή η πρόσβαση, χρειαζόταν πολυήμερη οδοιπορία). Πέντε χωριά σε υψόμετρο μεταξύ 3.000 και 4.000 μ. σε διαφορετικά οροπέδια των οροσειρών του Παμίρ.

Απόγονοι Ελλήνων στα βάθη της Ασίας

Ο πρώτος που μίλησε για ύπαρξη απογόνων των στρατιωτών του M. Αλεξάνδρου στην Ασία ήταν ο Αγγλος αξιωματικός και φιλέλληνας Σερ Τζωρτζ Ρόμπερτσον, ο οποίος το 1895 εντόπισε στον Ινδικό Καύκασο, στα Ιμαλάια του Πακιστάν, στο οροπέδιο Τσιτράλ, τους Καφίρ Καλάς, τους μελέτησε και έγραψε βιβλίο γι’ αυτούς.

Την πρώτη ταινία στην Ελλάδα για τους Καφίρ Καλάς, οι οποίοι πιστεύουν στους Θεούς του Ολύμπου και διατηρούν αρχαιοελληνικά ήθη και έθιμα (γι’ αυτό και καφίρ=άπιστοι, όχι μωαμεθανοί), έκανε ο Δημ. Μανωλεσάκης, για λογαριασμό της ελληνικής εκπαιδευτικής τηλεόρασης, ταξιδεύοντας πριν από αρκετά χρόνια στα οκτώ χωριά τους, στις απρόσιτες χαράδρες του Ινδικού Καυκάσου.

Οι απόγονοι Ελλήνων του Παμίρ ήταν μια παντελώς νέα ανακάλυψη -ουδείς γνώριζε ή είχε αναφερθεί ποτέ σ’ αυτούς.

Στο περιπετιώδες και επικίνδυνο ταξίδι στο Παμίρ, άλλοτε με τζιπ κι άλλοτε με τα πόδια, πολύτιμοι συνεργάτες στάθηκαν ο καθηγητής από την Τασκένδη Γιώργος Μιχαηλίδης και ο ιστορικός και διευθυντής μουσείου Σοχινμπέκ Αλλοουεντίν. «Δεν τους βρήκα εκεί που έλεγε ο Μάρκο Πόλο, αλλά ακόμη υψηλότερα -είχαν καταφύγει από αιώνες στα υψηλά οροπέδια προφανώς για να αποφύγουν επιδρομείς», λέει ο Δ. Μανωλεσάκης και συνεχίζει:

«Οι άνθρωποι αυτοί είναι περήφανοι για την καταγωγή τους, διηγούνται εκπληκτικές ιστορίες και θρύλους για τη δύναμη, τη σοφία, τη γενναιοψυχία του Ισκαντάρ. Και ενώ είναι Μουσουλμάνοι, τουλάχιστον έτσι δηλώνουν, πιστεύουν και προσεύχονται στον Μέγα Αλέξανδρο. Τον έχουν θεοποιήσει! Πιστεύουν όχι μόνο στη θεϊκή του δύναμη, αλλά και στις θαυματουργές του ικανότητες!

Ο ίδιος ο θρησκευτικός ηγέτης τους, ο ιμάμης, μαζί με άλλους ιερείς και δημογέροντες, μας εξιστόρησαν μπροστά στον φακό θαύματα του Βασιλιά Θεού Ισκαντάρ! «Αν μια γυναίκα δεν μπορεί να κάνει παιδί», είπαν ανάμεσα σε άλλα, «πηγαίνει στον τάφο του Ισκαντάρ, προσεύχεται κι όταν επιστρέφει, μένει έγκυος».

Κάθε άνοιξη και φθινόπωρο πηγαίνουν και προσκυνούν έναν τάφο που βρίσκεται ψηλά στα βουνά Γιασμουλάχ, που πιστεύουν ότι είναι του Ισκαντάρ.

Τον τάφο ανακάλυψε ένας δικός τους άνθρωπος πριν από δύο αιώνες. Πρόκειται προφανώς για κενοτάφιο, αλλά τι σημασία έχει, οι άνθρωποι αυτοί διανύουν με τα πόδια μια απόσταση 68 απόκρημνων χιλιομέτρων για να τιμήσουν τον Ισκαντάρ και να του ζητήσουν τη βοήθειά του».

Τα πέντε χωριά που εντόπισε ο Δ. Μανωλεσάκης βρίσκονται σε διαφορετικά σημεία του Παμίρ και αγνοούν την ύπαρξη των υπολοίπων χωριών. Ακούν σε τρεις ονομασίες, ανάλογα με τις περιοχές όπου ζουν. Ισκανταρί Παμίρσκι (Αλεξανδρινοί του Παμίρ), Ισκανταρί Κούλι (Αλεξανδρινοί της Λίμνης) και Καλάσι Παμίρσκι (Καλάς του Παμίρ).

Αυτοί οι τελευταίοι, προέρχονται από τους Καλάς των Ιμαλαΐων του Πακιστάν. Προφανώς, κάποιοι από αυτούς εκδιώχθηκαν από το οροπέδιο του Τσιτράλ και κατέφυγαν στο Παμίρ.

Οπως και οι Καλάς των Ιμαλαΐων, έτσι και οι Καλάς του Παμίρ διατηρούν αρχαιοελληνικά έθιμα τα οποία αναβιώνουν σε μυστικές τοποθεσίες.

Οι απόγονοι Ελλήνων του Παμίρ μιλούν μια γλώσσα η οποία είναι μίξη περσικών, ουζμπεκικών, τατζικικών, ταρταρικών, αφγανικών και αρχαιοελληνικών λέξεων και ριζών. «Το όμορφο», λέει ο Ελληνας σκηνοθέτης, το λένε «εις καλόν», τη γυναίκα «γυναίκ», τα καρύδια «γιουνάν μακεδόνσκι αρύδ» ή «μακεδόνσκι αρύδ» ή «γιουνάν αρύδ», δηλαδή ελληνικά μακεδονικά καρύδια ή μακεδονικά καρύδια ή ελληνικά καρύδια.

Οι απόγονοι Ελλήνων του Παμίρ διηγούνται πλήθος θρύλων για τον M. Αλέξανδρο. Ενας από αυτούς αναφέρει τον Ισκαντάρ ως έναν πολύ δυνατό άνδρα, ο οποίος σήκωσε ένα βράχο τριών τόννων και τον τοποθέτησε ανάμεσα σε δύο απόκρημνα σημεία σχηματίζοντας γέφυρα. Αυτός που θα σηκώσει, λέει ο θρύλος, τον βράχο θα δει από κάτω τον Αλέξανδρο να ζωντανεύει και να διαβάζει το Κοράνι.

Ενας άλλος θρύλος, στην περιοχή της Λίμνης του Ισκαντάρ, μιλάει ακριβώς για τη δημιουργία της. O Αλέξανδρος έφτασε εκεί με τα στρατεύματά του έτοιμος να δώσει μάχη με τις ντόπιες φυλές.

Ομως λίγο πριν από τη σύγκρουση, άνοιξαν οι ουρανοί και έγινε τέτοιος κατακλυσμός που το οροπέδιο γέμισε νερά σχηματίζοντας λίμνη, που διαχώρισε τους δύο στρατούς.

H μάχη δεν δόθηκε ποτέ, οι λαοί συμφιλιώθηκαν. Αρκετοί στρατιώτες του Αλέξανδρου έμειναν εκεί και έκαναν οικογένειες. Σήμερα, οι Ισκανταρί Κούλι (Αλεξανδρινοί της Λίμνης) βλέπουν κάποιες εποχές τα ξημερώματα να αναδύεται από τη λίμνη ο M. Αλέξανδρος με τον Βουκεφάλα, ή μόνος του ο Βουκεφάλας που καλπάζει και ζευγαρώνει με τις ντόπιες φοράδες.

Ο θρύλος τους για τον Αλέξανδρο και το αθάνατο νερό είναι λίγο διαφορετικός από τον δικό μας. Κάποιος βασιλιάς προτείνει στον Αλέξανδρο να του δώσει να πιει το αθάνατο νερό.

Ομως του λέει να σκεφθεί πολύ πριν αποφασίσει να το κάνει. O Αλέξανδρος απαντά ότι δεν θέλει να το πιει, δεν θέλει να γίνει αθάνατος, αθάνατο θέλει να μείνει το έργο του. O βασιλιάς του εξηγεί ότι ούτε αυτοί το έχουν πιει ποτέ, γιατί δεν θέλουν να γίνουν αθάνατοι και να βασανίζονται αιώνες.